PROBIOTYK – Najlepszy przyjaciel Twojego zdrowia!

Korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka bakterii wytwarzających kwas mlekowy, pierwszy zauważył rosyjski mikrobiolog Ilja Miecznikow pod koniec XIX wieku. Sugerował on, że spożywanie produktów zawierających „bakterie mlekowe” może prowadzić do „wszczepienia” w przewodzie pokarmowym pożytecznych drobnoustrojów, które zastąpią patogeny. Dla określenia takich drobnoustrojów w 1965 r. wprowadzono nazwę probiotyk. Pochodzi ona od greckich słów „pro biosie” – dla życia.

Wiadomości ogólne

Według definicji WHO/FAO – probiotykiem są żywe organizmy, które podane w odpowiedniej ilości oddziaływają korzystnie na organizm gospodarza.

Za preparat lub produkt probiotyczny uważa się taki, który zawiera wystarczającą ilość żywych, ściśle określonych drobnoustrojów, powodujących zmianę mikroflory w odpowiednich miejscach organizmu gospodarza (przez implantację lub kolonizację) i dzięki temu wywierających korzystny wpływ na jego zdrowie.

Pojęciami związanymi z nazwą „probiotyk” są nazwy „prebiotyk” i „synbiotyk”

Prebiotykiem nazywamy substancję będącą składnikiem żywności, która korzystnie wpływa na zdrowie człowieka poprzez selektywną stymulację wzrostu jednego lub więcej gatunków bakterii zasiedlających jelito grube gospodarza, np. rozpuszczalne błonniki pokarmowe (pektyny np. z jabłka, grejpfruta, płatków owsianych).

Symbiotyk – to kombinacja prebiotyku z probiotykiem. Zachowanie właściwej równowagi flory jelitowej może więc być regulowane poprzez odpowiednią dietę wraz z ewentualną suplementacją probiotyków. Wszystkie wyselekcjonowane szczepy drobnoustrojów probiotycznych, które po podaniu doustnym mają korzystnie oddziaływać na zdrowie, muszą posiadać kilka podstawowych cech, są to:

• pochodzenie od człowieka,
• możliwość przylegania do komórek nabłonka jelit (zdolność adhezji),
• trwała kolonizacja przewodu pokarmowego,
• brak metabolitów toksycznych dla człowieka,
• odporność na kwaśne środowisko żołądka oraz środowisko żółci,
• działanie antagonistyczne w stosunku do drobnoustrojów chorobotwórczych przewodu pokarmowego.

Inne zastosowania probiotyków:

Zakażenia wywołane przez Helicobacter pylori

Gram-ujemna beztlenowa pałeczka z gatunku Helicobacter pylori, może powodować wrzody żołądka i dwunastnicy oraz niektóre nowotwory żołądka. Przeprowadzone badania sugerują, że wybrane probiotyki wykazują działanie anatagonistyczne wobec tego drobnoustroju i mogą prowadzić do eliminacji pałeczek H. pylori z flory bakteryjnej, obniżyć ich liczbę i/lub ograniczyć stan zapalny.

Stany zapalne jelit

Badania wskazują na korzystne działanie probiotyków w różnych stanach zapalnych toczących się w obrębie jelit. Bakterie probiotyczne wykazały skuteczne działanie zarówno w leczeniu, jak i w zapobieganiu remisjom stanów zapalnych jelit. Z badań wynika, że probiotyki zawierające jeden szczep bakterii, są mniej skuteczne niż zawierające dwa i więcej szczepów. Probiotyki mogą działać też skutecznie w przypadkach nieswoistych zapaleń jelit. Badania sugerują, że to właśnie zmniejszenie liczby pałeczek Lactobacillus i Bifidobacterium w obrębie przewodu pokarmowego może prowadzić do rozwoju tego typu zapalenia jelit.

Probiotyki w zapobieganiu powikłaniom w chirurgii

Opisywano wpływ probiotyków w zapobieganiu zakażeniom chirurgicznym. W badaniach podawanie probiotyków działało korzystnie u pacjentów poddanym operacjom w obrębie jamy brzusznej w tym resekcji wątroby, trustki lub żołądka, w których zmniejszyła się częstość powikłań. Ponadto pacjenci rzadziej wymagali antybiotykoterapii i krócej byli hospitalizowani.

Probiotyki w leczeniu chorób skóry

Doświadczenia wykazały skuteczność działania preparatów zawierających bakterie probiotyczne w leczeniu i zapobieganiu łuszczycy oraz w przypadku atopowego zapalenia skóry.

Probiotyki w nietolerancji laktozy i alergii

Przeprowadzone badania wskazują na znaną skuteczność działania preparatów probiotycznych w leczeniu alergii związanych z żywnością. Probiotyki są zdolne do wytwarzania enzymów ułatwiających trawienie i wchłanianie laktozy z produktów mlecznych. Mogą też być pomocne dla osób, które nie wytwarzają dostatecznej ilości tego enzymu lub nie tolerują laktozy. Z badań klinicznych wynika, że szczepy L. rhamnosus GG i B. lactis BB-R mogą u niemowląt zapobiegać alergii na mleko krowie.

Przeciwnowotworowe działanie probiotyków

Probiotyki były badane pod kątem możliwości zastosowania ich w profilaktyce nowotworu jelita grubego. Fizjologiczna flora przewodu pokarmowego wykazuje działanie przeciwnowotworowe dzięki wytwarzaniu enzymów, które uniemożliwiają transformację prokarcinogenów do aktywnych karcinogenów. Wyniki badań wskazują, że probiotyki L. acidophilus, L. casei, Bifidobacterium bifidum, mogą hamować wzrost bakterii odpowiedzialnych za konwersję prokarcinogenów do karcinogenów luz wziąć i inaktywować karcinogeny.

Działanie immunostymulujące

Bakterie probiotyczne kwasu mlekowego znane są z oddziaływania na układ odpornościowy człowieka. Powodują one odpowiedź immunologiczną swoistą i nieswoistą. Probiotyki Lacidophilus i Bifidobacterium zwiększają aktywność fagocytarną leukocytów krwi obwodowej. Nasilenie odpowiedzi immunologicznej zależy od ilości mikroorganizmów probiotycznych i od tego czy są żywe, czy martwe. Niektóre probiotyki stymulują wytwarzanie przeciwciał IgA, które mogą chronić przez chorobami przewodu pokarmowego. Działanie probiotyku na organizm ludzki, które zwiększa jego odporność, wpływa na istotne zmniejszenie i ograniczenie stosowań antybiotykoterapii.

Wpływ probiotyków na poziom lipidów

Autorzy badań opisują wpływ probiotyków na obniżenie poziomu cholesterolu. W badaniach uzyskano obniżenie o 5% zarówno stężenia cholesterolu całkowitego jak i cholesterolu LDL (złego cholesterolu). W badaniach na zwierzętach obserwowano zwiększenie wydalania cholesterolu po stosowaniu probiotyków.

Wpływ probiotyków na ciśnienie krwi

Badania przeprowadzone na grupie pacjentów z chorobą nadciśnieniową wykazały, że probiotyki przyczyniają się do obniżenia ciśnienia krwi.