Witamina D

Czy wiesz, że ludzki organizm posiada zdolności wytwarzania witaminy D w wyniku oddziaływania światła słonecznego na skórę, wielu ekspertów uważa ją bardziej za hormon niż witaminę. Według aktualnych definicji witamina D jest jednakże zarówno witaminą jak i hormonem. Podsumowując, witamina D jest mikroskładnikiem odżywczym rozpuszczalnym w tłuszczu. W postaci aktywnej pełni w organizmie funkcję hormonu. Jest mikroskładnikiem niezbędnym, ponieważ organizm nie potrafi syntetyzować witaminy D i musi ją pozyskiwać z pożywienia lub dzięki ekspozycji na światło słoneczne.

Światło słoneczne

Ekspozycja skóry na światło słoneczne pozwala najskuteczniej dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości witaminy D. Witamina D, która powstaje pod wpływem promieni słonecznych utrzymuje się w organizmie dwukrotnie dłużej niż witamina D uzyskana z pokarmów.

Mechanizm działania

Promieniowanie słoneczne przenika do głębszych warstw skóry (warstwy podstawowej i kolczystej). Warstwy te zawierają pochodną cholesterolu o nazwie 7-dehydrocholesterol – z którego pod wpływem promieniowania UVB powstaje prowitamina D3. Następnie wskutek ciepła powstaje witamina D3 (cholekalcyferol). Cholekalcyferol może być zarówno magazynowany w komórkach tłuszczowych jak i z nich uwalniany do krwiobiegu. W krwiobiegu jest wiązany w specjalne „białko wiążące witaminy D”, które go transportuje do wątroby. W wątrobie wskutek działania enzymów jest przekształcony na 25-hydroksycholekalcyferol, którego działanie jest pięciokrotnie silniejsze od cholekalcyferolu. Ta postać z kolei w razie potrzeby transportowana jest do nerek, gdzie jest przekształcana w 1,25 dihydroksycholekalcyferol, który jest 10-krotnie silniejszy niż cholekalcyferol – jest więc to najsilniejsza postać witaminy D. Można ustalić czy Twój organizm wytworzy dostateczną ilość witaminy D dzięki promieniowaniu słonecznemu. Dokonuje się tego na podstawie obserwacji własnego cienia – jeżeli cień jest dłuższy od Twojego wzrostu, wówczas Twój organizm nie potrafi wyprodukować witaminy D w dużej ilości z energii słonecznej. W przypadku osób o jasnej karnacji ok. 10-15 minut ekspozycji nieosłoniętych rąk i ramion oraz twarzy na działanie promieni słonecznych trzy razy w tygodniu wiosną i latem (około południa najlepiej), umożliwia organizmowi wytworzenie wystarczającej ilości witaminy D. W porównaniu z osobami o jasnej karnacji osoby o bardzo ciemnej skórze potrzebują co najmniej 7-krotnie dłuższej ekspozycji do osiągnięcia tego samego poziomu witaminy D ze światła słonecznego. Duża zawartość pigmentu melaniny w skórze działa jak naturalny filtr przeciwsłoneczny. Podczas przedstawionych powyżej czasów ekspozycji w organizmie powstaje 10.000 IU witaminy D, a podczas przebywania na plaży 20.000 IU. Preparaty ochronne z faktorem 8 ograniczają wytwarzanie witaminy D przez organizm o 95%, a faktorem 15 o 99%. Z tego względu wiele organizacji zdrowotnych zaleca obecnie, aby wychodzić na słońce około południa najlepiej bez zastosowania filtru słonecznego i nałożyć krem do opalania dopiero po wystarczającej ekspozycji.

Źródła pokarmowe

Spośród wszystkich witamin najtrudniej jest pozyskać z diety właśnie witaminę D. Najlepsze źródło to tuńczyk, makrela, śledź, łosoś, sardynki, jajka, grzyby suszone na słońcu. W ostatnich latach poświęcono witaminie D wiele uwagi ze względu na pozytywną rolę, jaką może odgrywać w wielu współczesnych chorobach. Tym bardziej, że każda tkanka i komórka ludzkiego organizmu posiada receptor witaminy D i potrzebuje jej do prawidłowego funkcjonowania.

Odporność

Poziom witaminy D we krwi jest zazwyczaj niższy na przełomie stycznia i lutego, gdy w organizmie maleją jej zapasy zgromadzone latem dzięki ekspozycji na światło słoneczne. W ostatnich latach wysunięto teorię, że to niski poziom witaminy D zwiększa podatność ludzi na przeziębienia i grypę. Do tej pory wiele badań potwierdziło tę tezę. Wykazano kilka mechanizmów jej działania. Witamina D może regulować produkcję białek zwalczających wirusy, bakterie i grzyby. Witamina D jest niezbędna do aktywowania limfocytów T. Bez jej odpowiedniego stężenia w organizmie limfocyty T nie mogą skutecznie  funkcjonować. Odpowiedni poziom witaminy D umożliwia skutecznie zmniejszenie ryzyka przeziębienia i grypy przez cały rok.

Stwardnienie rozsiane

Największy odsetek zachorowań odnotowuje się w takich krajach jak Szkocja i Kanada. Z drugiej strony w przybrzeżnych rejonach Norwegii zachorowalność jest niższa, mimo małej ilości światła słonecznego. Jednak spożycie ryb i tym samym poziom witaminy D jest wyższa niż w innych częściach kraju. Warto zwrócić uwagę, iż ryby dostarczają zarówno witaminy D jak i kwasów tłuszczowych omega-3, które mogą wzmocnić układ nerwowy i immunologiczny. Badania przeprowadzone w 2008 r. na 49 pacjentach ze stwardnieniem rozsianym wykazało, że obie dawki witaminy D przyjmowane przez rok ograniczyły liczby nawrotów choroby w porównaniu z grupą kontrolowaną oraz zmniejszały wynik pacjentów w rozszerzonej skali niewydolności ruchowej.

Przeziębienie i depresja

U wielu osób nastrój pogarsza się w miesiącach zimowych i w przypadkach niektórych może to przyjąć postać sezonowego zaburzenia afektywnego. W większości piśmiennictwa sugeruje się, że ma to związek z wydzielaniem melatoniny przez szyszynkę. Nowo poznane mechanizmy działania witaminy D kierują zainteresowanie w kierunku zwiększenia spożycia witaminy D zimą, w sezonowym zaburzeniu nastroju oraz przez cały rok w przypadku depresji uogólnionej. Wykazano, że osoby cierpiące na depresję mają niższy poziom witaminy D we krwi. W kilku innych badaniach wykazano także związek pomiędzy stężeniem tej witaminy a przygnębieniem. W badaniach ankietowanych z suplementacją witaminą D w dawkach pomiędzy 600 IU a 4.000 IU stwierdzono na podstawie samooceny pacjentów, poprawę ich samopoczucia. Odpowiednie spożycie witaminy D jest wskazane w przypadku osób cierpiących na spadek nastroju w miesiącach jesienno-zimowych.

Zdrowie układu sercowo-naczyniowego.

Niski poziom witaminy D wiąże się z różnymi chorobami układu sercowo-naczyniowego. W badaniach stwierdzono, że prawdopodobieństwo zdarzeń sercowo-naczyniowych jest o 62% wyższe u osób z niskim poziomem witaminy D we krwi. W kolejnym badaniu stwierdzono, że poziom witaminy D we krwi powoduje wzrost ryzyka udaru o 78% i wzrost ryzyka nadciśnienia tętniczego o 30%. Dalsze badania z pewnością potwierdzą mechanizm działania witaminy D w zdrowiu układu sercowo-naczyniowego. W pierwszej kolejności naukowcy skupiają się na tym, iż witamina D przyczynia się do właściwego wykorzystywania wapnia do budowy kości i zapobiega gromadzeniu się wapnia w tętnicach.

Poziom cukru we krwi

Insulinooporność, która obniża wrażliwość organizmu na insulinę, może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 2. Badania wykazały, że przyjmowanie 4.000 IU witaminy D dziennie przez 6 miesięcy pozwala zwiększyć wrażliwość na insulinę. W innym badaniu z udziałem osób z wysokim ryzykiem cukrzycy stwierdzono, że dawka 2.000 IU oprawia czynność komórek beta trzustki o 25% oraz wydzielanie insuliny. Metaanaliza 19 badań wykazała że ryzyko cukrzycy typu 2 jest o 43% niższe u pacjentów z odpowiednim poziomem witaminy D. W związku z tym optymalizacja poziomu witaminy D może okazać się ważnym czynnikiem w profilaktyce i leczeniu cukrzycy.